Θέματα Μουσικής Παράδοσης

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για κάποιον που ξεκινάει να ασχοληθεί με την Βυζαντινή Μουσική είναι η σχετική περίπλοκη θεωρία της καθώς και η σχεδόν παντελής έλλειψη ενός αξιόπιστου και δωρεάν προγράμματος για να πειραματιστεί, να ακούσει, να μάθει, να γράψει και φυσικά να δημιουργήσει Βυζαντινή Μουσική χρησιμοποιώντας το.

Αυτό το κενό προσπαθήσαμε να καλύψουμε με τούτη εδώ την ιστοσελίδα που ευγενικά την προσφέρουμε στους φοιτητές μας, στους σπουδάζοντες την μουσική μας και  σε όλους τους εραστές της παράδοσής μας. Μελλοντικά ελπίζουμε να κατασκευάσουμε μια αξιόλογη μουσική βάση με συνθέσεις και συνθέτες που καλύπτουν όλη την ελληνική μουσική κουλτούρα κυρίως από τη Βυζαντινή περίοδο και μετέπειτα. Όμως δεν αποκλείεται να βρεθούν και συνεργάτες μας ειδήμονες στην Αρχαία Ελληνική Μουσική.

Είναι γνωστό πόσο σπουδαίο ρόλο έπαιξε η μουσική στην ψυχή των νέων από την αρχαιότητα. Η συνοδεία των αυλών ήταν απαραίτητη τόσο στην άσκηση των νέων αλλά και κατά την διάρκεια των επίσημων αγώνων. Εκτός των αθλητικών αγώνων υπήρχαν και αγώνες κιθαρωδείας από το 586 π.Χ! Οι αρχαίοι πρόγονοί μας ήξεραν να συνδυάζουν τα μαθηματικά με την μουσική,  με τον Αθλητισμό, με τις τέχνες, με την Παιδεία και την καθημερινότητα γενικότερα.

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι θεωρούν την μουσική απαραίτητη για τρεις λόγους:

α) Ψυχαγωγία και ανάπαυση

β) Διαμόρφωση του χαρακτήρα

γ) Διανοητική και αισθητική καλλιέργεια.

Στην εποχή εκείνη άλλωστε ο καλλιεργημένος άνθρωπος λεγόταν και μουσικός ανήρ. Ο Θεμιστοκλής παραδεχόταν ότι η μόρφωσή του ήταν ελλιπής, διότι δεν είχε μάθει καλά μουσική, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος.  

Η Βυζαντινή μας μουσική πρόσφερε και προσφέρει ένα σοβαρό και σταθερό σύνδεσμο με την εκκλησιαστική μας παράδοση πολλών αιώνων, με την παραδοσιακή λεβέντικη μουσική μας αλλά και με την αρχαία ελληνική μουσική. Είναι γνωστό σε όλους όσους ασχολούνται με την βυζαντινή μουσική το βυζαντινό σύστημα της οκτωηχίας (4 κύριοι και 4 πλάγιοι ήχοι) που στηρίζεται ακριβώς πάνω στο ηθικό-συναισθηματικό σύστημα της μουσικής που είχαν αναπτύξει οι αρχαίοι Έλληνες. Τα γένη στη Βυζαντινή μουσική χωρίζονται σε τρεις ομάδες(διατονικό, χρωματικό, εναρμόνιο) όπως και στους αρχαίους. Ο πρόδρομος του εκκλησιαστικού οργάνου(αρμόνιου) που πέρασε μέσω του Βυζαντίου στη Δύση ήταν η ύδραλις, ενώ η πανδουρίδα(ο πανδουράς) είναι ο πρόδρομος του λαούτου και του μπουγλαρί. Ο πανδουράς χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στην διδασκαλία των κλιμάκων, μικροδιαστημάτων κοκ. της Βυζαντινής Μουσικής. Πουθενά δεν μπορούμε σήμερα να ακούσουμε ακριβώς τους ήχους της αρχαίας μουσικής εκτός από τα τροπάρια και τους ύμνους της Βυζαντινής και τα τραγούδια της παραδοσιακής μουσικής μας. Παράδειγμα: Τα διαστήματα της κλίμακας που ακούμε σήμερα σε εκκλησιαστικά μέλη του διατονικού γένους είναι εκείνα που καθόρισε ο Δίδυμος απο την Αλεξάνδρεια. Είναι επίσης γνωστό με το όνομά του και το συντονικό κόμμα 81/80. Περισσότερα για το διατονικό γένος καθώς και άλλες χρήσιμες πληροφορίες μπορούμε να βρούμε στην εγκυκλοπαίδεια της μικροτονικής μουσικής θεωρίας(*).

Οι πατέρες της Εκκλησίας τόνισαν τον σπουδαίο ρόλο της μουσικής για την ανάπλαση του χαρακτήρα και εναντιώθηκαν στην κακή χρήση της στην κακόγουστη και ευτελή διασκέδαση και φυσικά στην εμπορευματοποίησή της. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το Contra Julianum imperatorem 2(Κατά Ιουλιανού):

Ἀναλάβωμεν ὕμνους ἀντὶ τυμπάνων, ψαλμῳδίαν ἀντὶ τῶν αἰσχρῶν λυγισμάτων τε καὶ ᾀσμάτων, κρότον εὐχαριστήριον ἀντὶ κρότων θεατρικῶν, καὶ χειρῶν πρᾶξιν εὔηχον, σύννοιαν ἀντὶ γέλωτος, ἀντὶ μέθης ἔμφρονα λόγον, ἀντὶ θρύψεως σεμνοπρέπειαν. Εἰ καὶ ὀρχήσασθαι δεῖ σε, ὡς πανηγυριστὴν καὶ φιλέορτον, ὄρχησαι μὲν, ἀλλὰ μὴ τὴν Ἡρωδιάδος ὄρχησιν τῆς ἀσχήμονος, ἧς ἔργον Βαπτιστοῦ θάνατος· ἀλλὰ τὴν Δαβὶδ ἐπὶ τῇ καταπαύσει τῆς κιβωτοῦ, ἣν ἡγοῦμαι τῆς εὐκινήτου καὶ πολυστρόφου κατὰ Θεὸν πορείας εἶναι μυστήριον. Πρῶτον μὲν δὴ τοῦτο καὶ μέγιστον τῆς ἐμῆς παραινέσεως.

  Ξεκινήσαμε την κατασκευή αυτής της ιστοσελίδας τον Αύγουστο του 2015. Μετά από πολύ γόνιμη συνεργασία με τον καναδό κ. Seymour Shlien καταφέραμε να γράψουμε και να ακούσομε (επιτέλους!) βυζαντινή μουσική χρησιμοποιώντας το abcnotation και το abc2midi. Το abcnotation είναι μια έξυπνη φιλοσοφία για να μπορεί ο οποιοσδήποτε να γράψει μουσική χωρίς όργανα, μικροφωνικές εγκαταστάσεις, ή πανάκριβα synthesizers. Απλά με το πληκτρολόγιο του υπολογιστή μας όπου αντί να γράφουμε συλλαβές ή προτάσεις  γράφουμε μια-μια τις νότες(για παράδειγμα, η νότα νη δηλαδή η Do παριστάνεται απλά με το γράμμα C). Αφού γράψουμε την μελωδία μας και προσθέσουμε και τις κατάλληλες "καλλωπιστικές" εντολές μπορούμε να την εκτυπώσουμε και φυσικά να την ακούσομε! Την εκτύπωση δηλ. την προβολή σε πεντάγραμμο την αναλαμβάνει ένα δωρεάν πρόγραμμα που λέγεται abcm2ps. Φυσικά εδώ δεν μας ενδιαφέρει πολύ το πεντάγραμμο διότι παραδοσιακώς γράφουμε την μουσικής μας με τα καθιερωμένα σύμβολα της βυζαντινής σημειογραφίας(και έχουν αναπτυχθεί εδώ και μια πενταετία δωρεάν ή εμπορικά λογισμικά που καλύπτουν στοιχειωδώς αυτήν την ανάγκη). Το ζητούμενο είναι πώς θα ακούσομε την μουσική μας, τις κλίμακες και τους ποιοτικούς χαρακτήρες της ή με άλλα λόγια πως θα την αποδώσουμε σωστά. Σε αυτό ακριβώς το σημείο ήρθε το δωρεάν πρόγραμμα abc2midi που μετατρέπει τις νότες σε ήχους γραμμένο σε γλώσσα C εξαίσιο δημιούργημα του κ. Shlien.